İşçinin Çalışma Süreleri

Anasayfa > Bloglar > İşçinin Çalışma Süreleri

İŞÇİNİN ÇALIŞMA SÜRELERİ VE FAZLA ÇALIŞMA

Fazla çalışma süresi ne kadardır?

İş Kanunu 41. Maddesine göre genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. 45 saati aşan çalışma süreleri fazla çalışma olarak kabul edilir ve bu çalışma süreleri işçi için saat ücretinin 1,5 katı olarak hesaplanarak kendisine ödenir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Fazla mesai süresi; haftalık çalışma süresi dikkate alınarak hesaplanır. GÜNLÜK veya AYLIK zaman dilimlerine göre fazla mesai süresi hesaplanmaz. Örnek Yargıtay kararı şu şekildedir:

‘’Taraf tanık anlatımları ve mahkemenin kabulüne göre davalı işyerinde haftada 4 gün 12 saat üzerinden çalışma yapıldığı ve 2 gün izin kullanıldığı anlaşılmaktadır. Günlük 12 saat çalışmadan 1,5 saat ara dinlenmesi düşüldüğünde günlük fiili çalışma süresi 10,5 saat olup haftalık çalışma 42 saattir. 42 saatlik haftalık çalışmada fazla mesai söz konusu olamaz. Fazla mesai, haftalık çalışmaya göre belirleneceğinden toplam aylık çalışma süresine göre fazla mesai hesabı hatalıdır. Buna göre davacının fazla mesai talebinin reddi gerekirken kabulü isabetsizdir.’’ Yargıtay 9.Hukuk Dairesi’nin 25.12.2014 tarih ve 2013/7238 E ve 2014/40353 K 

Günlük azami çalışma süresi ne kadardır?

Fazla çalışma süresinin haftalık 45 saat olarak hesaplanmasının istisnalarından biri günlük azami çalışma süreleridir. Günlük çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamaz. Bir işçinin bu sınırları aşan sürelerle çalıştırılması halinde, 4857 sayılı İş Kanununun fazla çalışma, zorunlu nedenlerle fazla çalışma ve olağanüstü hallerde fazla çalışmaya ilişkin madde hükümleri uygulanır. Diğer bir ifadeyle işçinin çalışması haftalık 45 saati aşmasa da, hafta günlerinden birinde günlük 11 saati aşmış ise o günün fazla çalışma süreleri kendisine hesaplanarak ödenmelidir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nca benimsenen uygulamaya göre de” 24 saat çalışıp, 48 saat dinlenme esası uygulanan işyerlerinde, 24 saat süren çalışma sisteminde günlük 14 saatin mesaide geçtiği ve çalışma süresinin günlük 11 saatten fazla olamayacağı dikkate alındığında, haftalık çalışma süresi 45 saati aşmasa dahi 11 saatten 14 saate kadar yapılan 3 saatlik çalışma, fazla çalışma olarak kabul edilmektedir” (YHGK 5.4.2006 T., E.2006/9-107, K.2006/144).

Gece Çalışmasında Fazla Çalışma Süresi Ne Kadardır?

Gece çalışması uygulaması olması halinde 7,5 saati aşan süreler fazla çalışma olarak kabul edilmektedir. Gece 20.00 ile sabah 06.00 saatleri arasında gerçekleşen çalışmalar gece çalışmasıdır. Çalışmanın tamamı değil de bir kısmı gece gerçekleşmişse bu halde çalışmanın ağırlıklı olarak gerçekleştirildiği zaman dilimine bakılır ve yarısından fazla çalışma süresinin gece saatlerine denk gelmesi halinde çalışmanın gece olduğu kabul edilir.

 “4857 sayılı İş Kanunu’nun 69/3 maddesi uyarınca “İşçilerin gece çalışmaları günde yedi buçuk saati geçemez”. Bu halde günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın bir sınırını oluşturur. Gece çalışmaları yönünden haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde 7.5 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Dairemizin kararı bu yöndedir (Yargıtay 9.HD. 23.6.2009 gün 2007/ 40862 E, 2009/ 17766 K).  

Denkleştirme esasına göre çalışma nedir?

Tarafların anlaşması ile haftalık 45 saatlik normal çalışma süresinin işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde 11 saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilmesine denkleştirme uygulaması denmektedir. Bu durumda yoğunlaştırılmış iş haftası ya da haftaları olabilecek, yoğunlaştırılmış iş haftalarında işçi günde 11 saati aşmamak kaydı ile daha uzun sürelerle çalıştırılabilecek, ancak yoğunlaştırılmış iş haftasını izleyen haftalarda işçinin daha az çalıştırılması suretiyle, haftalık ortalama çalışma süresi normal haftalık çalışma süresini geçmeyecek şekilde denkleştirilecektir. Örneğin; haftanın 6 günü çalışılan bir işyerinde işçi, dört hafta boyunca (45+15=) 60 saat çalışmış ise, daha sonraki dört hafta boyunca (45-15=) 30 saat çalıştırılmak suretiyle çalışma süresi denkleştirilebilir. Bu durumda haftalık ortalama çalışma süresi olan 45 saat aşılmamış olacaktır. 

13-Denkleştirme uygulamasında uyulması gereken kurallar nelerdir?

• Denkleştirme için taraflar arasında yazılı bir anlaşma olması gereklidir.

• Denkleştirme uygulamasını en çok iki aylık bir dönem için yapılabilir. Ancak toplu iş sözleşmesi ile bu süre dört aya kadar uzatılabilir.

• Turizm sektöründe dört aylık süre içinde denkleştirme yapılabilir, denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir.

• Çalışma süreleri haftanın çalışılan günlerine farklı dağıtıldığında dahi günlük çalışma süresi hiçbir şekilde 11 saati geçemez.

• Denkleştirme dönemi içinde haftalık ortalama çalışma süresi 45 saat olmalıdır.

• Denkleştirme dönemi içinde günlük ve haftalık çalışma süreleri ile denkleştirme süresi uygulamasının başlangıç ve bitiş tarihleri işverence belirlenir.

Telafi çalışması nedir?

İşyerinde;

• Zorunlu nedenlerle işin durması,

• Ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi,

• İşçinin talebi ile kendisine 4857 sayılı İş Kanunu, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile öngörülen yasal izinleri dışında izin verilmesi hallerinde, işçinin çalışmadığı bu sürelerin telafisi için işçiye yaptırılacak çalışmaya, telafi çalışması denilmektedir.

Telafi çalışmasında uyulması gereken kurallar nelerdir?

• Telafi çalışması, kaynağını oluşturan zorunlu nedenin ortadan kalkması ve işyerinin normal çalışma dönemine başlamasını takip eden 2 ay içerisinde yaptırılmalıdır.

• Telafi çalışması, tatil günlerinde yaptırılamaz.

• Telafi çalışması günde 3 saatten fazla olamaz ve telafi çalışması yapılan günlerde toplam çalışma süresi 11 saati aşamaz.

• Telafi çalışması yaptıracak işveren, bu çalışmanın 4857 sayılı İş Kanununun 64. maddesinde sayılan nedenlerden hangisine dayandığını açık 18 olarak belirtmek, hangi tarihte çalışmaya başlanacağını, ilgili işçilere bildirmek zorundadır.

Telafi çalışması fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma sayılmadığından, kanunda sayılan hallerdeki eksik çalışmaların telafisi için yapılan bu çalışmalarda fazla çalışma ya da fazla sürelerle çalışma ücreti ödenmesi gerekmez.

Hafta Tatili Nedir?

İşçinin bir haftalık zaman kesitinde 24 saat süreyle kesintisiz dinlendirildiği gün hafta tatili olarak değerlendirilir. Haftalık çalışma süresini yani 45 saati tamamlayan işçi hafta tatilini kullanmaya hak kazanır. Hafta tatilini kullandırılacak günün belirlenmesinde işveren takdir hakkına sahiptir.

Mustafa Özdemir Hukuk Bürosu
Mustafa Özdemir Uyuşmazlık ve Çözüm Bürosu
Mustafa Özdemir Hukuk Bürosu

BLOG VE MAKALELER