TÜKETİCİ SATIŞLARINDA TAKSİTLE SATIŞ SÖZLEŞMELERİ

1- TAKSİTLE SATIŞ SÖZLEŞMESİ VE GEÇERLİLİK ŞARTLARI

            Taksitle satış Türk Borçlar Kanunun 253. Maddesinde “satıcının, satılan taşınırı alıcıya satış bedelinin ödenmesinden önce teslim etmeyi, alıcının da satış bedelini kısım kısım ödemeyi üstlendikleri satıştır.” Şeklinde düzenlenmiş olup madde metninde açıkça sözleşmenin unsurları:

a)      Satıcının, satılan taşınır malın mülkiyetinin alıcıya satış bedelinin tamamının ödenmeksizin teslimi

b)      Alıcının ise satın almış olduğu ürünün bedelini kısım kısım satıcıya ödemesi

            Şeklinde düzenlenmiştir. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 17. Maddesinde ise genel kanun olan TBK hükümleri doğrultusunda “Taksitle satış sözleşmesi, satıcı veya sağlayıcının malın teslimi veya hizmetin ifasını üstlendiği, tüketicinin de bedeli kısım kısım ödediği sözleşmelerdir.” Hükmü getirilmiştir. Yukarıda görüleceği üzere her ne kadar iki kanun maddesi de özünde taksitle satış sözleşmesini düzenlemekte olsa da madde metinleri irdelendiği takdirde aralarında bulunan farklar meydana çıkmaktadır. Nitekim TKHK’nın 17. Maddesi TBK’ndan farklı olarak tüketiciyi sadece mal satışı yönünden değil aynı zamanda hizmet ifası yönünden de korumaktadır. Yukarıda gösterilen her iki maddenin devamında ise ortak olarak taksitle satış sözleşmesinin yazılı şekilde yapılmış olmasının geçerlilik şekil şartı olduğu ifade edilmiştir. Yazılı şekilde yapılacak olan taksitle satış sözleşmelerinde ise bulunması gereken unsular ise Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmeliğin 6. Maddesinde;

a)      Tüketicinin adı, soyadı ve iletişim bilgileri

b)      Satıcı, sağlayıcı veya kiralayanın isim, unvan, açık adres, telefon ve varsa diğer iletişim bilgileri.

c)      Sözleşmenin düzenlendiği tarih,

d)      Malın veya hizmetin teslim veya ifa tarihi.

e)      Sözleşmeye konu mal veya hizmet.

f)       Malın veya hizmetin tüm vergiler dahil Türk Lirası olarak peşin fiyatı.

g)      Malın veya hizmetin tüm vergiler dahil Türk Lirası olarak taksitle satış fiyatı

h)      Tüketicinin cayma hakkının olduğu ve bu hakkın hangi sürede ve nasıl kullanılacağı.

i)       Ödeme planı.

j)       Tüketicinin erken ödemede bulunma hakkı ile satıcı veya sağlayıcı tarafından faiz veya komisyon alınmışsa, ödenen miktara göre faiz ve komisyon indirimi talep etme hakkı olduğuna ilişkin bilgi.

k)      Faiz miktarı, faizin hesaplandığı yıllık oran ve sözleşmede belirlenen faiz oranının yüzde otuz fazlasını geçmemek üzere gecikme faiz oranı

l)       Tüketicinin temerrüde düşmesinin hukuki sonuçları

m)   Tüketicilerin uyuşmazlık konusundaki başvurularını tüketici mahkemesine veya tüketici hakem heyetine yapabileceklerine dair bilgi.

            Şeklinde sıralanmıştır. Ayrıca tüketici ile geçerli bir taksitle satış sözleşmesinin kurulabilmesi için şekil şartlarının düzenlendiği Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmeliğinin 5. Maddesi de gözden kaçırılmamalıdır. Nitekim madde “Taksitle satış sözleşmesinin yazılı şekilde kurulması ve sözleşmenin bir örneğinin kâğıt üzerinde veya kalıcı veri saklayıcısı ile tüketiciye verilmesi zorunludur. Tüketicinin daha sonraki tarihlerde talep etmesi halinde ücret talep edilmeksizin bir defaya mahsus olmak üzere sözleşmenin bir örneği tüketiciye verilir. Taksitle satış sözleşmesi en az on iki punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir bir şekilde düzenlenir.” Şeklinde düzenlenmiş olup gerekli şekil şartları açık şekilde sayılmıştır. Maddenin ikinci fıkrası ise satıcı ve sağlayıcılara ek bir yükümlülük daha getirerek “Taksitle satış sözleşmesi yazılı olarak kurulmadıkça geçerli olmaz. Geçerli bir sözleşme yapmamış olan satıcı veya sağlayıcı, sonradan sözleşmenin geçersizliğini tüketicinin aleyhine olacak şekilde ileri süremez.” Şeklinde düzenlenmiştir. Bu fıkra gereği artık satıcı ve sağlayıcılar, tüketiciler ile kurmuş oldukları taksitle satış sözleşmesinin geçersiz olduğunu tüketicinin aleyhine olacak şekilde ileri sürmeyeceklerdir. Bu düzenlenme ile madde metninde esasında tüketici ile yapılacak olan sözleşmenin kanuna ve yönetmeliğe uygun olarak düzenlenmesi yükümlülüğü örtülü olarak satıcı ve sağlayıcı üzerine bırakılmıştır. Nitekim bu düzenleme, asıl amacı sözleşmenin zayıf tarafı olan tüketiciyi korumak olan TKHK hükümlerinin ruhu ile de birebir örtüşmektedir.

2- TAKSİTLE SATIŞ SÖZLEŞMELERİNDE TÜKETİCİNİN CAYMA HAKKI

            Tüketiciler, taksitle satış sözleşmelerinden herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve yaptırımla karşılaşmaksızın sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Bu husus TKHK’un 18. Maddesinde “Tüketici, yedi gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin taksitle satış sözleşmesinden cayma hakkına sahiptir.”  Şeklinde düzenlenmiştir. Keza yukarıda açıklandığı üzere geçerli bir taksitle satış sözleşmesinin kurulabilmesi için “Tüketicinin cayma hakkının olduğu ve bu hakkın hangi sürede ve nasıl kullanılacağı.” Hükümlerinin yazılı sözleşmede açıkça yazılmış olması gerekmektedir. Tüketici cayma hakkını kullandığına yönelik bildirimini Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmeliğin 7. Maddesi gereği yazılı olarak veyahut kalıcı veri saklayıcısı ile yapmakla yükümlüdür. Tüketicinin cayma hakkını kullanabileceği yedi günlük süresi ise hizmet ifasına ilişkin sözleşmelerde sözleşmenin kurulduğu gün, mal teslimine ilişkin sözleşmelerde ise malın teslim alındığı gün başlar. Son olarak üzerinde durulması gereken husus ise tüketici satın almış olduğu malı ancak olağan gözden geçirmenin gerektirdiği ölçüde kullanabilecektir. Malın mutat olarak kullanılması durumunda tüketici artık cayma hakkını kullanmayacaktır.

            Cayma hakkı geçerli bir şekilde kullanıldığı durumda taksitle satış sözleşmesinin tarafları üzerinde yeni yükümlülükler meydana gelecektir. Nitekim tüketicinin geçerli cayma bildirimi, satıcı veya sağlayıcıya ulaştığı tarihten itibaren yedi gün içinde satıcı veya sağlayıcı almış olduğu bedeli ve tüketiciyi borç altına sokan her türlü belgeyi, tüketiciye hiçbir masraf yüklenmeksizin iade etme yükümü altına girecektir. Tüketici ise cayma hakkını kullandığı tarihten itibaren yedi gün içinde sözleşme konusu malı satıcıya teslim etmekle yükümlü olacaktır. Tüketici bu süre içerisinde malı satıcıya teslim etmediği takdirde cayma hakkını hiç kullanmamış sayılır. Taraflar arasındaki sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça tüketici cayma hakkını kullanması durumunda malın iade masraflarını yüklenmek zorunda kalacaktır.

3- TAKSİTLE SATIŞ SÖZLEŞMELERİNDE TÜKETİCİNİN TEMERRÜT HALİ

            Taksitle satış sözleşmelerinde, tüketici asıl edimi olan taksitleri ödemede temerrüde düşmesi halinde satıcı veya sağlayıcının kalan borcun tümünün ifasını talep etme hakkı doğabilecektir. Satıcı ve sağlayıcının kalan borcun tümünün ifasını talep etmesi için gereken şartlar TKHK. Madde 19’ da düzenlenmiş olup satıcı veya sağlayıcı ancak;

a)      Taraflar arasında kurulmuş olan taksitle satış sözleşmesinde satıcı ve sağlayıcının temerrüt halinde kalan borcun tümünün ifasını talep etme hakkını saklı tutması,

b)      Satıcı veya sağlayıcı bütün edimlerini ifa etmiş olması,

c)      Tüketicinin sözleşmede yer alan bedelin en az onda birini oluşturan ve birbirini izleyen en az iki taksidi veyahut toplam borcun en az dörtte birini oluşturan bir taksidi ödemede temerrüde düşmesi,

            Halinde kullanılabilir. Ayrıca bu halde satıcı veya sağlayıcı tüketiciye en az otuz gün süre vererek muacceliyet uyarısında bulunmakla yükümlüdür. Muacceliyet ihtarı Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmeliğin 9. Maddesi gereği yazılı veya kalıcı veri saklayıcısı ile yapılmak zorundadır. Satıcı veya sağlayıcı bu şartlar sağlandığı takdirde muaccel kılınan taksitlerin ödenmesini tüketiciden talep edebilecek olsa da kanun maddesi gereği faiz, komisyon ve benzeri masrafları talep edemeyecektir.

4- TÜKETİCİNİN ERKEN ÖDEME HAKKI

            Tüketici, taksitle satış sözleşmesi gereği borçlanmış olduğu toplam miktarın tamamını veyahut vadesi gelmemiş olan bir ya da birden çok taksidi önceden ödeme hakkına sahiptir. TKHK’un 20. Maddesinde satıcı veya sağlayıcıya bu ödemeyi kabul etmeme hakkına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu halde TKHK’un ruhuna uygun olarak yapılacak yorum sonucu satıcı ve sağlayıcının bu erken ödemeyi reddetme hakkının olamayacağı sonucuna varılacaktır. Satıcı veya sağlayıcı, tüketici ile arasında bulunan sözleşmede faiz veya komisyon aldığı takdirde erken ödeme miktarına göre hesaplanacak faiz ve komisyon indirimini yapmak ile yükümlü olacaktır.

5- TAKSİTLE SATIŞ SÖZLEŞMESİNDE TÜKETİCİNİN KIYMETLİ EVRAK DÜZENLENMESİ

            Tüketici, taksitle satış sözleşmesi kapsamında hamilin satıcı veya sağlayıcı olduğu kıymetli evrak düzenleyebilecektir. Fakat bu kıymetli evrakların uyması gereken zorunlu şekil şartları bulunmaktadır. Nitekim Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmeliğin 11. Maddesi “Tüketicinin yapmış olduğu işlemler nedeniyle kıymetli evrak niteliğinde sadece nama yazılı ve her bir taksit ödemesi için taksit tutarını aşmayacak ve ayrı ayrı olacak şekilde senet düzenlenir. Bu madde hükümlerine aykırı olarak düzenlenen senetler tüketici yönünden geçersizdir.” Şeklinde düzenlenmiştir. Bu düzenleme gereği tüketicinin düzenlemiş olduğu kıymetli evrak ancak; Nama yazılı ve her bir taksit tutarı için ayrı ayrı kıymetli evrak düzenlendiği halde geçerli olacaktır. Bu şekilde düzenlenmemiş olan kıymetli evraklar ise tüketici yönünden geçersiz olacaktır. Esasında kıymetli evrak hukukunun temel ilkeleri gereği kıymetli evraklar sebepten mücerrettir. Fakat Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun tüketicinin zayıf durumunu o denli korumaktadır ki, artık tüketicinin düzenlemiş olduğu kıymetli evrakta gerekli yukarıda sayılmış olan özel şekil şartları bulunmadığı takdirde, sadece düzenleyenin tüketici olması sebebi ile düzenlenen kıymetli evrak tüketici yönünden geçersiz olacaktır.

                                                                                                           STJ. AV. SEFA DİNÇER